Chào bạn đọc thân mến! Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau “khám phá” một chủ đề sức khỏe vô cùng quan trọng, đó chính là “Nguyên nhân, triệu chứng của viêm gan cấp tính”. Viêm gan cấp tính có thể “ghé thăm” bất kỳ ai trong chúng ta, và việc hiểu rõ về căn bệnh này sẽ giúp bạn chủ động phòng ngừa và phát hiện sớm để điều trị kịp thời, đúng không?
Trong bài viết này, mình sẽ “giải mã” tất tần tật những điều bạn cần biết về viêm gan cấp tính, từ nguyên nhân gây bệnh, các triệu chứng điển hình, đến cách nhận biết và phòng ngừa hiệu quả. Mình sẽ chia sẻ những thông tin này một cách dễ hiểu, gần gũi, như đang trò chuyện cùng bạn bè, để bạn có thể nắm bắt và áp dụng vào cuộc sống hàng ngày. Cùng mình “bắt đầu hành trình” tìm hiểu về viêm gan cấp tính nhé!
Viêm gan cấp tính là gì? “Hiểu rõ” về căn bệnh
Trước khi đi sâu vào nguyên nhân và triệu chứng, chúng ta hãy cùng nhau “làm quen” với khái niệm viêm gan cấp tính. Vậy, viêm gan cấp tính là gì và nó khác gì so với viêm gan mạn tính?
Viêm gan cấp tính – “Cuộc tấn công” bất ngờ vào lá gan
Viêm gan cấp tính là tình trạng gan bị viêm đột ngột và diễn ra trong thời gian ngắn, thường dưới 6 tháng. Đây có thể xem như một “cuộc tấn công” bất ngờ vào lá gan, khiến các tế bào gan bị tổn thương và suy giảm chức năng.
Bạn có thể hình dung, lá gan của chúng ta bình thường vẫn “âm thầm” làm việc, nhưng khi bị viêm gan cấp tính, nó đột ngột “bị tấn công”, trở nên “quá tải” và không thể hoạt động bình thường. Tình trạng viêm này có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống của chúng ta.
Như vậy, viêm gan cấp tính là một tình trạng viêm gan đột ngột và ngắn hạn, trong khi viêm gan mạn tính là tình trạng viêm gan kéo dài, âm thầm tiến triển và có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng hơn. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là viêm gan cấp tính không nguy hiểm. Trong một số trường hợp, viêm gan cấp tính có thể diễn tiến nặng, gây suy gan cấp và đe dọa tính mạng.
Nguyên nhân gây viêm gan cấp tính – “Điểm mặt” các “thủ phạm”
Vậy, những “thủ phạm” nào đứng sau “cuộc tấn công” viêm gan cấp tính? Có rất nhiều nguyên nhân có thể gây ra tình trạng này, nhưng phổ biến nhất là:
1. Virus viêm gan – “Kẻ gây rối” hàng đầu
Virus viêm gan là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm gan cấp tính. Có nhiều loại virus viêm gan khác nhau, nhưng thường gặp nhất là:
- Virus viêm gan A (HAV): Gây viêm gan A cấp tính, lây truyền qua đường tiêu hóa (ăn uống thực phẩm, nước uống bị nhiễm virus), thường gặp ở những nơi có điều kiện vệ sinh kém. Viêm gan A thường nhẹ và tự khỏi, ít khi gây biến chứng nghiêm trọng.
- Virus viêm gan B (HBV): Gây viêm gan B cấp tính và mạn tính, lây truyền qua đường máu, tình dục và từ mẹ sang con. Viêm gan B cấp tính có thể diễn tiến nặng hơn viêm gan A, và có nguy cơ chuyển thành viêm gan B mạn tính.
- Virus viêm gan C (HCV): Gây viêm gan C cấp tính và mạn tính, lây truyền chủ yếu qua đường máu (tiêm chích ma túy, truyền máu, xăm hình, xỏ khuyên…). Viêm gan C cấp tính thường diễn biến âm thầm, ít triệu chứng, nhưng có nguy cơ cao chuyển thành viêm gan C mạn tính.
- Virus viêm gan D (HDV): Chỉ gây bệnh ở người đã nhiễm virus viêm gan B, làm tăng mức độ nghiêm trọng của viêm gan B. Lây truyền tương tự như virus viêm gan B.
- Virus viêm gan E (HEV): Gây viêm gan E cấp tính, lây truyền qua đường tiêu hóa, tương tự như virus viêm gan A. Viêm gan E thường nhẹ và tự khỏi, nhưng có thể nguy hiểm ở phụ nữ mang thai.
2. Rượu – “Chất độc” âm thầm phá hủy gan
Rượu là một “chất độc” đối với lá gan. Uống quá nhiều rượu trong thời gian ngắn có thể gây viêm gan do rượu cấp tính. Rượu làm tổn thương trực tiếp tế bào gan, gây viêm và hoại tử gan. Viêm gan do rượu cấp tính có thể diễn biến từ nhẹ đến nặng, thậm chí gây suy gan cấp và tử vong.
3. Thuốc và thực phẩm chức năng – “Con dao hai lưỡi”
Một số loại thuốc và thực phẩm chức năng có thể gây viêm gan do thuốc cấp tính nếu sử dụng không đúng cách hoặc quá liều. Các loại thuốc thường gặp gây viêm gan cấp tính bao gồm:
- Thuốc giảm đau, hạ sốt: Paracetamol (acetaminophen) nếu dùng quá liều.
- Thuốc kháng sinh: Một số loại kháng sinh như amoxicillin-clavulanate, erythromycin, tetracycline…
- Thuốc chống lao: Isoniazid, rifampicin, pyrazinamide…
- Thuốc chống co giật: Phenytoin, valproic acid, carbamazepine…
- Thuốc điều trị ung thư: Methotrexate, fluorouracil…
- Thực phẩm chức năng: Một số loại thực phẩm chức năng có nguồn gốc thảo dược không rõ ràng, chứa các chất độc hại cho gan.
4. Bệnh tự miễn – “Cuộc chiến” nội bộ
Viêm gan tự miễn là một bệnh lý hiếm gặp, xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể “nhầm lẫn” và tấn công các tế bào gan khỏe mạnh, gây viêm gan cấp tính tự miễn. Nguyên nhân gây bệnh tự miễn chưa được hiểu rõ hoàn toàn, nhưng có liên quan đến yếu tố di truyền và môi trường.
5. Các nguyên nhân ít gặp khác
Ngoài các nguyên nhân phổ biến trên, viêm gan cấp tính cũng có thể do một số nguyên nhân ít gặp khác như:
- Độc tố: Ngộ độc nấm độc, hóa chất công nghiệp, thuốc trừ sâu…
- Nhiễm trùng: Một số loại vi khuẩn, ký sinh trùng, virus khác (ngoài virus viêm gan) có thể gây viêm gan cấp tính, nhưng ít gặp hơn.
- Bệnh lý chuyển hóa: Bệnh Wilson, bệnh hemochromatosis… gây tổn thương gan và dẫn đến viêm gan cấp tính trong một số trường hợp.
- Thiếu máu cục bộ gan: Xảy ra khi lưu lượng máu đến gan bị giảm đột ngột, gây tổn thương tế bào gan.
Triệu chứng của viêm gan cấp tính – “Dấu hiệu” cần lưu ý
Viêm gan cấp tính có thể biểu hiện với nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, mức độ tổn thương gan và thể trạng của từng người. Tuy nhiên, có một số triệu chứng điển hình mà bạn cần lưu ý:
1. Giai đoạn sớm – “Báo hiệu” mơ hồ
Trong giai đoạn sớm của viêm gan cấp tính, các triệu chứng thường không đặc hiệu, dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác như cảm cúm, rối loạn tiêu hóa… Các triệu chứng sớm có thể bao gồm:
- Mệt mỏi, suy nhược: Cảm thấy uể oải, thiếu năng lượng, không muốn vận động.
- Đau cơ, đau khớp: Đau nhức mỏi cơ bắp, khớp xương, giống như bị cảm cúm.
- Sốt: Sốt nhẹ hoặc sốt cao, có thể kèm theo ớn lạnh.
- Buồn nôn, nôn: Cảm giác buồn nôn, có thể nôn ra thức ăn hoặc dịch mật.
- Chán ăn, ăn không ngon miệng: Mất cảm giác thèm ăn, ăn vào thấy ngán, khó tiêu.
- Đau bụng: Đau âm ỉ hoặc tức nặng vùng bụng trên bên phải, nơi có gan.
- Tiêu chảy hoặc táo bón: Rối loạn tiêu hóa, có thể đi ngoài phân lỏng hoặc táo bón.
2. Giai đoạn toàn phát – “Biểu hiện” rõ ràng
Khi bệnh tiến triển, các triệu chứng trở nên rõ ràng và điển hình hơn, giúp dễ dàng nhận biết viêm gan cấp tính:
- Vàng da, vàng mắt: Đây là triệu chứng đặc trưng nhất của viêm gan cấp tính. Da và niêm mạc mắt chuyển sang màu vàng do bilirubin (một chất sắc tố mật) tích tụ trong máu. Vàng da thường xuất hiện sau các triệu chứng sớm khoảng 1-2 tuần.
- Nước tiểu sẫm màu: Nước tiểu có màu vàng sậm như màu nước trà hoặc nước vối do bilirubin đào thải qua nước tiểu.
- Phân bạc màu: Phân có màu nhạt hơn bình thường, thậm chí bạc màu như phân cò do thiếu sắc tố mật.
- Ngứa: Ngứa da toàn thân do bilirubin tích tụ dưới da.
- Đau bụng vùng gan: Đau tức hoặc đau nhói vùng bụng trên bên phải, có thể ấn đau vùng gan.
- Gan to: Gan có thể to ra, sờ thấy dưới bờ sườn phải.
3. Triệu chứng nặng – “Cảnh báo” nguy hiểm
Trong một số trường hợp, viêm gan cấp tính có thể diễn tiến nặng, gây suy gan cấp, một tình trạng đe dọa tính mạng. Các triệu chứng nặng cần đặc biệt lưu ý bao gồm:
- Rối loạn ý thức: Lơ mơ, ngủ gà, lẫn lộn, mất phương hướng, hôn mê.
- Chảy máu: Chảy máu cam, chảy máu chân răng, dễ bầm tím da, xuất huyết tiêu hóa (nôn ra máu, đi ngoài phân đen).
- Cổ trướng: Bụng to ra do tích tụ dịch trong ổ bụng.
- Phù chân: Phù mắt cá chân, cẳng chân.
- Hơi thở có mùi gan: Mùi hôi ngọt, khó chịu trong hơi thở.
Khi xuất hiện các triệu chứng nặng trên, cần đưa người bệnh đến bệnh viện cấp cứu ngay lập tức để được điều trị kịp thời.
Chẩn đoán viêm gan cấp tính – “Tìm ra” bệnh
Để chẩn đoán viêm gan cấp tính, bác sĩ sẽ dựa vào:
- Hỏi bệnh sử và khám lâm sàng: Hỏi về các triệu chứng, tiền sử bệnh tật, thói quen sinh hoạt, sử dụng thuốc… và khám tổng quát, khám bụng để phát hiện các dấu hiệu của viêm gan.
- Xét nghiệm máu:
- Xét nghiệm men gan (AST, ALT): Men gan tăng cao, thường gấp nhiều lần so với bình thường, là dấu hiệu chính của tổn thương tế bào gan.
- Xét nghiệm bilirubin: Bilirubin toàn phần và bilirubin trực tiếp tăng cao, gây vàng da, vàng mắt.
- Xét nghiệm chức năng gan khác: Albumin, protein toàn phần, thời gian prothrombin… để đánh giá chức năng gan.
- Xét nghiệm huyết thanh chẩn đoán virus viêm gan: Tìm kháng nguyên và kháng thể của các loại virus viêm gan A, B, C, D, E để xác định nguyên nhân gây bệnh.
- Siêu âm gan: Đánh giá kích thước, cấu trúc gan, phát hiện các bất thường như gan to, nhu mô gan không đồng nhất.
- Sinh thiết gan (trong một số trường hợp): Lấy một mẫu mô gan nhỏ để xét nghiệm dưới kính hiển vi, giúp xác định chẩn đoán, đánh giá mức độ tổn thương gan và loại trừ các bệnh lý gan khác.
Phòng ngừa viêm gan cấp tính – “Chủ động” bảo vệ lá gan
Phòng bệnh hơn chữa bệnh, phòng ngừa viêm gan cấp tính là cách tốt nhất để bảo vệ lá gan và sức khỏe của bạn. Có nhiều biện pháp phòng ngừa viêm gan cấp tính hiệu quả:
1. Tiêm vaccine phòng viêm gan
- Vaccine viêm gan A: Tiêm vaccine viêm gan A giúp phòng ngừa viêm gan A cấp tính hiệu quả. Vaccine thường được tiêm 2 liều, cách nhau 6-12 tháng, có tác dụng bảo vệ lâu dài. Nên tiêm vaccine viêm gan A cho trẻ em và người lớn có nguy cơ cao mắc bệnh (du lịch đến vùng dịch tễ, làm việc trong môi trường có nguy cơ lây nhiễm…).
- Vaccine viêm gan B: Tiêm vaccine viêm gan B giúp phòng ngừa viêm gan B cấp tính và mạn tính hiệu quả. Vaccine thường được tiêm 3 liều, theo lịch 0-1-6 tháng, có tác dụng bảo vệ lâu dài. Nên tiêm vaccine viêm gan B cho tất cả trẻ sơ sinh, trẻ em và người lớn chưa có miễn dịch với virus viêm gan B.
2. Vệ sinh cá nhân và vệ sinh an toàn thực phẩm
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch: Đặc biệt là trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và sau khi tiếp xúc với các bề mặt công cộng.
- Ăn chín uống sôi: Nấu chín kỹ thức ăn, uống nước đun sôi để nguội hoặc nước đóng chai đảm bảo vệ sinh.
- Không ăn đồ ăn sống hoặc tái: Gỏi, nem chua, hải sản sống… tăng nguy cơ nhiễm virus viêm gan A, E và các bệnh đường tiêu hóa khác.
- Chọn thực phẩm tươi, sạch, có nguồn gốc rõ ràng: Tránh mua và sử dụng thực phẩm không rõ nguồn gốc, không đảm bảo vệ sinh.
- Bảo quản thực phẩm đúng cách: Để thực phẩm trong tủ lạnh, tránh để thực phẩm ở nhiệt độ phòng quá lâu.
3. Quan hệ tình dục an toàn
- Sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục: Giúp phòng ngừa lây nhiễm virus viêm gan B, C và các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.
- Chung thủy một vợ một chồng: Giảm nguy cơ lây nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
4. Hạn chế rượu bia và không hút thuốc lá
- Hạn chế uống rượu bia: Uống rượu bia vừa phải hoặc tốt nhất là không uống để bảo vệ lá gan.
- Không hút thuốc lá: Thuốc lá gây hại cho gan và sức khỏe tổng thể.
